Якую пэнсію плаціць дзяржава людзям,
чые
асаблівыя заслугі прызнае? Чаму пры быццам роўным падыходзе адныя
атрымліваюць трыста тысяч, а іншым пашчасьціла расьпісвацца за некалькі
мільёнаў?
Сяргей Законьнікаў ня памятае памер сваёй пэнсіі. Зразумела — паэт, лунае ў аблоках, жыве рыфмамі.
Што яму да нашага, да зямнога?.. Але Сяргей Іванавіч абяцае ўсё ж назваць суму. Толькі спытаецца ў жонкі…
“Ліля,
колькі ў мяне пэнсія? Калі ёсьць сэкундачка, пачакайце, зараз назаву
па цэтліку, бо я люблю, каб усё было дакладна. Вось. На сёньня мая
пэнсія складае 479 930 рублёў. Гэта пэнсія звычайная, хаця і трошкі
большая за сярэднюю. Ведаю, што бываюць пэнсіі і па 250 тысяч, але
ў мяне стаж вялікі працоўны”.
Паэт Сяргей Законьнікаў — ляўрэат
Дзяржаўнай прэміі БССР, якую давалі яшчэ ў савецкія часы. Паколькі
Рэспубліка Беларусь абвясьціла сябе спадкаемцам БССР, то прэміі
ды іншыя дзяржаўныя ўзнагароды пры налічэньні пэнсій мусяць улічвацца.
Камусьці гэта дапамагае, але — ня ўсім. Сяргей Законьнікаў нават
ня стаў хадайнічаць пра дадатковае налічэньне з улікам асаблівых
заслуг. Чаму?
“Там жа трэба быць „сваім“, а ў нас жа ёсьць
„нашы“ і „ня нашы“, „роўныя“ і „раўнейшыя“. Я гэта разумею. Разумею,
што гэта не для мяне, улічваючы маю сёньняшнюю пазыцыю. Гэтую пазыцыю
я не хаваю, публічна яе выказваю, і таму на пэнсію за асаблівыя заслугі
не прэтэндэнт”.
У Міністэрстве працы і сацыяльнай абароны мне
патлумачылі: пэнсіянэр, які мае асаблівыя заслугі і разьлічвае
на адпаведную дадатковую суму, мусіць сам падаць пра гэта заяву,
прыкласьці адпаведныя дакумэнтальныя доказы. Заява разглядаецца
на розных узроўнях і трапляе нарэшце ва ўрад, які вырашае яе лёс.
Між
тым, паводле Сяргея Законьнікава, у гэтым ланцужку не названае яшчэ
адно зьвяно — адміністрацыя прэзыдэнта. Нібыта там насамрэч прымаецца
канчатковае рашэньне, ад якога залежыць лёс прэтэндэнта на прызнаньне
асаблівых заслуг. Камэнтаваць гэтыя зьвесткі ў міністэрстве адмовіліся.
Сяргей Законьнікаў распавёў пра свайго сябра, паэта Ўладзімера Някляева: той як ляўрэат Дзяржаўнай прэміі хадайнічаў аб прызначэньні падвышанай пэнсіі, але атрымаў адмову.
Вось як, паводле былога міністра працы Аляксандра Саснова, працуе ў Беларусі пэнсійная сыстэма:
“У нас
людзей падзяляюць на катэгорыі. Адна — гэта звычайныя, цывільныя. Яны
атрымліваюць пэнсію паводле закону аб пэнсійным забесьпячэньні.
У іх бярэцца пэўны тэрмін з працоўнага стажу, вылічваецца сярэдняя
зарплата і адпаведна ёй налічаецца пэнсія. Прычым існуе адмысловая
норма, і ўсё, што зараблялася звыш яе, не бярэцца пад увагу. Таму
розьніца ў пэнсіях для звычайных грамадзянаў нязначная.
Але
ёсьць і другая катэгорыя — былыя вайскоўцы, міліцыянты, КДБ. Карацей,
хто насіў пагоны. Для іх свой закон. Пэнсіі там большыя амаль удвая.
І,
нарэшце, трэцяя катэгорыя — высокія чыноўнікі, дэпутаты “палатак”. Ім
паводле адмысловага ўказу пэнсія вызначаецца ў межах пэўнага адсотку
ад ранейшага заробку. Але там ёсьць умова — мусіць адпрацаваць пяць гадоў менавіта пры Лукашэнку”.
У 1996-м, напярэдадні рэфэрэндуму, які пашырыў паўнамоцтвы прэзыдэнта, Аляксандар Сасноў на знак пратэсту падаў у адстаўку.
Міністрам
ён пасьпеў адпрацаваць усяго два гады і на падвышаную пэнсію
разьлічваць ня можа ў любым выпадку, нават каб стаў зараз на бок
Лукашэнкі. Гэтак жа, як былы прэм’ер Міхаіл Чыгір ды некаторыя іншыя міністры, якія не паразумеліся з Аляксандрам Лукашэнкам ці былі кінутыя за краты, як Міхаіл Марыніч —
той паспрабаваў вылучацца на прэзыдэнта.
Некаторыя з апазыцыянэраў усё ж атрымліваюць пэнсію, большую за звычайную: болей за мільён — былы старшыня Вярхоўнага савету Мечыслаў Грыб як генэрал-лейтэнант міліцыі, былы міністар абароны
Павал Казлоўскі як колішні вайсковец. Сярод тых, каму пашанцавала болей, — і Станіслаў Багданкевіч,
былы дэпутат Вярхоўнага савету, цяпер ганаровы старшыня Аб’яднанай
дэмакратычнай партыі, якая знаходзяцца ў апазыцыі. Станіслаў Антонавіч
патлумачыў, як ён апынуўся ў ”прывілеяванай” групе:
“Мне
таксама не прызначалі, дык я падаў у суд. Бо паводле закону мусяць
даваць як чыноўніку, калі адпрацаваў болей за 25 гадоў у дзяржаўным
банку, а не ў камэрцыйным. Пашанцавала, добры судзьдзя папаўся. А вунь Станіславу Шушкевічу ўвогуле нічога фактычна не даюць”.
Выпадак са Станіславам
Шушкевічам сусьветна вядомы: ягоная пэнсія вартая кнігі рэкордаў
Гінэса — прыблізна тры даляры. Атрымалася гэтак з-за таго, што паводле
адмысловага ўказу Аляксандра Лукашэнкі пэнсія першаму кіраўніку
незалежнай Беларусі Станіславу Шушкевічу з 1990-х гадоў не індэксуецца.
Паводле
нядаўняга дэпутата Нацыянальнага сходу, які пажадаў захаваць
ананімнасьць, ягоны заробак у парлямэнце складаў болей за 2 тысячы
даляраў. Такім чынам, ён можа разьлічваць на пэнсію ў два-тры мільёны.
Экс-дырэктар аб’яднаньня “Амкадор” Васіль Шлындзікаў
таксама чуў менавіта пра такія лічбы. Сам былы дэпутат Васіль
Шлындзікаў атрымлівае звычайную пэнсію — крыху болей за чатырыста
тысяч. Гэткі ж мізэр маюць цяпер ці ня ўсе дырэктары прадпрыемстваў,
у тым ліку найбуйнейшых, на якіх сёньня трымаецца эканоміка краіны.
Спадар Шлындзікаў:
“Гэта мне быў такі тост ад аднаго вядомага
чалавека, які сказаў на маім юбілеі: “Вы шмат зрабілі, Васіль
Міхайлавіч, але наколькі вас за гэта шануе дзяржава, вы зразумееце,
калі атрымаеце сваю першую пэнсію”.
Васіль
Шлындзікаў ня кінуў працаваць і дагэтуль разьлічвае толькі на свае сілы
і розум. Гэтак, як і былы амбасадар у Нямеччыне і былы дэпутат Пётра Садоўскі.
Ягоная пэнсія — 480 тысяч, але ён не перастаў працаваць, нядаўна
напісаў кнігу, удзельнічае ў грамадзкім жыцьці. Паводле Пятра
Садоўскага, непразрыстасьць у справе заробкаў і пэнсій ёсьць прыкметай
палітычнага ладу краіны:
“Вось у Нямеччыне, прыкладам, кожны год
выходзіць кніга, якая называецца: „Хто колькі зарабляе?“ У мяне такая
кніга ёсьць, толькі не апошняя. Там табліцы, графікі, і вельмі лёгка
вылічыць, хто колькі атрымлівае пэнсіі”.